AUx Istanbul

Autodesk University Extension İstanbul 2014

Dünyada 800 binden fazla şirkette, 10 milyonu aşkın profesyonele, inovasyon ve sürdürülebilirlik ekseninde katma değerli hizmetler sunan Autodesk’in, tasarım dünyası ve profesyoneller için düzenlediği uluslararası AU etkinliği Türkiye’de ilk kez gerçekleşiyor.

Autodesk University Extension (AUx) İstanbul, Türkiye’nin tasarım ve endüstri alanındaki yükselişinin ve bu çerçevede sahip olduğu potansiyelin değerlendirmesi amacıyla, 10 Aralık 2014 Çarşamba günü Çırağan Sarayı’nda gerçekleşecek.

http://www.auxistanbul.com/presentations/industry/aec

İTÜ SEM BIM Uzmanı Sertifika Programı 13 Ekim 2014'de başlıyor.

Programa, BIM (Yapı Bilgi Modellemesi) süreçleri hakkında bilgi edinmek isteyen ve BIM süreçlerinin yönetiminde yer almak isteyen mimar ve mühendisler ile yüksek öğrenimine devam eden öğrenciler katılabilir. Program toplam 72 saat olup, üç modülden oluşmaktadır.

Eğitimlerini başarı ile tamamlayanlar, İTÜ SEM tarafından Türkçe ve İngilizce olarak verilen uzmanlık sertifikasını almaya hak kazanacaklardır.

Eğitim yeri: İTÜ İşletme Fakültesi (Maçka)

Detaylı bilgi için:  http://www.itusem.itu.edu.tr/egitim/bim-yapi-bilgi-modellemesi-surecleri-egitim-programi   (ikinci ve üçüncü modülle ilgili bilgiler sağdaki Benzer Eğitimler menüsünde yer almaktadır)

İletişim:

Doç. Dr. Esin Ergen Pehlevan (İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü)

e-posta: esin.ergen@itu.edu.tr

Tel: (212) 285 69 12

İTÜ SEM (Taşkışla)

Tel: (212) 243 15 25

BIM Nedir Hakkında Güzel Bir Video

İTÜ BIM Uzmanı Sertifika Programı Eylül/2014 de başlıyor

İnşaat sektörünün dünyada en önemli gündemi olan ve ülkemizde hızla gelişen BIM sistemi ile ilgili İTÜ Sürekli Eğitim Merkezi tarafından BIM Uzmanı Sertifika Programı Eylül/2014 de başlıyor.

Eğitimin gerek akademik olarak gerekse de sektördeki uygulayıcıları tarafından verileceği bu programın BIM konusunda bilgi edinmek veya görev yapmak isteyen kişiler için kaçırılmaması gereken bir fırsat olduğunu düşünüyorum. Sınırlı sayıda kayıt kabul edileceği için erken kayıt yaptırmanızda fayda olacaktır.

Bilgi ve kayıt için : http://www.itusem.itu.edu.tr/uzmanlik_sep.html

 

BIM Nasıl Uygulanmalı - 7 Proje Üretimi

BIM sistemi uygulanarak hazırlanmış bir model üzerinden gerekli bütün bilgilere ulaşmak mümkün olmasına rağmen arşivleme, onay prosedürleri veya saha personeli için, 2 boyutlu projelerin üretilmesi günümüzde halen gereklidir. 2 boyutlu kat planlarının hazırlanması mevcut modele istenilen yükseklik aralığında bakılması ile oluşturulabilir. Katın tümünün projesi alınmak isteniyorsa kat yüksekliğince verilecek aralık yeterli olurken asma tavan içindeki tesisatların görülmesi gerekiyor ise sadece o aralığın yükseklik verileri girilerek projeler üretilebilmektedir.

Değişik süreçlerde ihtiyaç duyulacak olan 2 boyut projeler genelde konsept projeler, uygulama projeleri, shop drawing ve as-built proje olarak sınıflandırılabilir. Bu projelerin farklı detay bilgilerine, ölçeklere, etiketlemeler veya teknik detaylara sahip olacağı düşünülür ise her biri için proje üretimine geçmeden gerekli şablonların hazırlanması ortak bir dil kullanılması ve üretimin çok daha hızlı olması açısından önemlidir. Üretilecek olan 2 boyut proje hangi amaç için üretiliyor olursa olsun, 2 boyut üretim şekli modele istenilen yükseklik ve açıdan bakılmasıdır.

Kat planlarının üretilmesine benzer olarak talep edilen kesit, görünüş veya detay projelerinin hazırlanması da modele istenilen açıdan ve istenilen derinlikte bakılması ile üretilebilmektedir. Standart olarak talep edilecek projelerin modelleme süresince hazır olması için önceden, şablon hazırlama aşamasında, gerekli ayarlamaların yapılması faydalı olacaktır. Benzer olarak kullanılacak olan antedin ve proje referans numaralarının otomatik olarak atanmasının ayarlanması mümkündür. Bu ön hazırlıkların talepler doğrultusunda modelleme aşamasında hazırlanması istenilen her an en güncel verilerin proje olarak hazır olmasını sağlayacaktır.

Hazırlanmış olan proje üzerinde manüel olarak yapılması gereken tek işlem talep edilen seviyede etiketlemenin yapılmasıdır. Burada manüel olarak yapılacak olan etiketlerin yaratılması değil sadece istenilen yerlere yerleştirilmesidir. Birçok yazılım bütün elemanları seçerek etiketlemenin tek tuş ile yapılmasına imkan sağlamaktadır ama bu gereğinden fazla bilgi içerdiğinden istenilen elemanların işaretlenerek etiketlemenin yapılması daha verimli olmaktadır.

www.procs.com.tr

Modelde kullanılan elemanların hepsi akıllı parçalar olduğundan etiketleme aşamasından önce bu elemanların hangi bilgilerinin projenizde görünmesini talep ettiğinize göre gerekli etiket şablonlarını hazırlamanız gerekecektir. Bir elemanın etiketlenmesinden önce onlarca özelliği arasından hangisini projede görmek istediğinizi ve hangi formatda olacağını şablon olarak hazırladıktan sonra sadece elemanları seçerek gerekli etiketleme çok hızlı olarak yapılabilmektedir. Genelde etiketleme şablonlarının proje seviyesine göre, uygulama projesi, shop drawing veya as-built projeler için ayrı olarak firma standartlarına uygun olarak hazırlanması ve gerekli ise projeye özel olarak gerekli güncellemelerin yapılması çok hızlı bir çalışma sağlayacaktır.

2 boyutlu kat planları ve kesit, görünüşlere ek olarak gerekli görünen alanlar için kamera görüntülerin alınmasınında artık çok yaygın olarak kullanılmasıdır. Anlatılmak istenen bilgilerin yeteri kadar 2 boyutlu projeler üzerinden gösterilememesi veya çok daha iyi bir anlatım için kamera görüntüleri kullanılmaktadır. Kamera görüntüleri projenin istenilen alanının 3 boyutlu olarak resminin alınması olup 2 boyut projelere benzer olarak bu görüntü üzerinde etiketleme yapılması veya gerekli notların yazılması mümkündür. Özellikle teknik mahallerin koordinasyonunun anlatılması için yaygın olarak kullanılan kamera görüntüleri çok ileri seviyede bilgi alışverişi sağlayabilmektedir.

Farklı tesisat sistemlerin kullanıldığı projelerde her sistem için ayrı olarak veya koordinasyon amaçlı olarak bütün sistemlerin birlikte projelerinin üretilmesi, bunlara istenilen renk kodlarının atanması mümkündür. Ayrıca 2 boyut projelerin yanlarına verilmek istenen herhangi bilgi tablolarının standart olarak yerleştirilmesi veya simgelerin konulması mümkündür. Bunların yapılması için istenilen proje yapısı için gerekli şablonun oluşturulması yeterli olacaktır.

Modelleme ile paylaşılan bilgi seviyesi çok üst düzeyde olmasına rağmen, 2 boyut proje üretimi günümüzde hala bir ihtiyaçtır. BIM sistemi ile çalışılması durumunda proje üretimi sadece mevcut modele farklı açılardan bakılmasıdır.

BIM Nasıl Uygulanmalı - 6 Metraj

Gerekli ön hazırlıklar yapıldıktan sonra akıllı parçalar kullanılarak hazırlanan BIM sistemine uygun modelin ilk faydalarını Koordinasyon aşamasında görmeye başladık. Şimdi modele girilmiş olan bu bilgileri kullanarak Metraj hazırlayabiliriz ve artık metraj çıkarılması proje yapımı sonrasında yapılması gereken bir iş olmaktan çıkmakta ve modelleme ile birlikte oluşan bir veri olmaktadır. 

Modelde kullanılan akıllı parçaların gerekli bilgileri içermesi durumunda metraj alınması modele sadece farklı bir açıdan bakmaktır. Modellemenin her aşamasında metraj bilgisine ulaşmak ve metrajı anlık olarak takip etmek mümkündür. Bunun için kullanılan yazılımların birçoğu farklı çözümler üretmek ile birlikte kendi ihtiyaçlarınıza göre geliştireceğiniz yazılımlar ile de bu verilere ulaşmak mümkündür. 

www.procs.com.tr

Metraj çıkarılması mevcut sistemlerde kullanıcılar için bütün işlerini tamamladıktan sonra hep bir ek iş olarak ortaya çıkmakta ve revizyonlar saha imalatlarına göre güncellenmesi çoğu zaman mümkün olmamaktadır. BIM sistemi dahilinde hazırlamış olduğunuz modelin herhangi bir aşamasında metraj alınması kullandığınız elemanların içerdiği bilgilerin doğru yapıda dışarı alınmasıdır. Bunun doğru olarak yapılabilmesi için projenize veya firmanıza özel formatları önceden hazırlamakta fayda olacaktır.   

Metraj alınmasını istediğiniz formatı modellemenin herhangi bir aşamasında oluşturabilirsiniz ama benim önerim bu formatların modellemenin başında daha ön hazırlık seviyesinde ana hatları ile hazırlanmasıdır. Hazırlanacak olan format modelde yer alan elemanlardan hangi bilgilere ihtiyacınız olacağını belirleyeceği için akıllı parçalarınızda bu gerekli olabilecek bilgileri bu seviyede yüklemek mümkün olacaktır. 

BIM sistemine uygun olarak yapılan modellemenin her aşamasında metraj bilgilerine ulaşmanız mümkündür, konsept aşamasında bu bilgiler hacimsel bilgiler olabilir ve as-built aşamasında yedek parça bilgilerine kadar metraj almak mümkündür. Burada unutulmaması gereken önemli konu yazılımlar ne kadar akıllı olurlarsa olsunlar ancak elemanlara girdiğiniz kadar bilgiyi dışarı alabilirsiniz. 

BIM sistemi altında çalışan birçok yazılım metraj fonksiyonu ile birlikte gelmekte ve BIM sisteminin esasında bir veritabanı yönetimi olmasından dolayı aldığınız metraj tablolarında yazılım dahilinde yapacağınız değişiklikler model üzerinde de değişmektedir. Özellikle konsept çalışmalarında tablo üzerinde birden çok elemana aynı anda değişiklik yapılarak modelin güncellenmesi çok büyük zaman tasarrufları getirmektedir. 

Benzer olarak gerekli verilerin girilmesi durumunda saha imalatlarının ilerleme metrajlarının alınması veya   planlanan revizyonların metraja olacak etkilerinin modellemenin hemen ardından anlık olarak görülmesi mümkündür. 

Modellemenin gerekli detayda ve bilgiler içeren parçalar ile yapılması durumunda, daha önce bahsettiğim en az LOD 400 detayında, yardımcı malzemelerin, askı elemanlarının, fittings lerin ve benzeri sarf malzemelerinin metrajının da alınması mümkün olacaktır. 

Modelin sürekli olarak güncel tutulması, revizyonların modele işleniyor olması ve saha ilerlemelerinin modelde yer alması durumunda, belli aralıklar ile model üzerinden alınacak metrajların aynı zamanda satınalma departmanına ve planlama departmanına hizmet edeceği kaçınılmazdır.

Doğru uygulanan ve güncellenen BIM sisteminde metraj alınması artık ayrı bir faaliyet olmaktan çıkmakta ve model ile birlikte ilerleyen bir veri tabanı olmaktadır.

BIM Nasıl Uygulanmalı - 5 Koordinasyon

Yapıların büyüklüklerinden bağımsız olarak disiplinler arası koordinasyon eksikleri ve sonucunda ortaya çıkan revizyonlar projelerin imalat süreçlerinde beklenmeyen zaman ve maliyet kayıplarının en büyük nedenidir. BIM sisteminde disiplinlerin ortak olarak çalıştığı bir sanal model bu koordinasyon eksiklerini en aza indirmeyi ve hatta ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Sanal model üzerinde yapılacak olan koordinasyon çalışmaları ilk aşamada görsel olarak model üzerinden yapılabileceği gibi yazılımlar aracılığı ile elektronik çakışma testleri ile de yapılmaktadır.

Görsel olarak yapılan koordinasyon çalışmaları, yapının içinde dolaşmaya imkan sağlayan, yapının herhangi bir bölümünden kesit alınabilen ve istenilen disiplinleri transparan yapmaya izin veren yazılımlar sayesinde yapılabilmektedir. Bunlar dışında yazılımların görsel olarak koordinasyon yapılmasına imkan sağlayan birçok özellikleri daha vardır. Model üzerinden yapılan koordinasyon toplantıları artık masa üzerine açılmış anlaşılması zor koordinasyon projeleri ile değil, model üzerinde dolaşarak yapının sanal modeli üzerinden yapılmaktadır.

Görsel model üzerinden yapılan koordinasyon çalışmaları sadece model belli bir seviyede tamamlandıktan sonra değil modellemenin her aşamasında yapılabilmektedir. Herhangi bir disiplin ile ilgili çalışan personel, çalışmasının her aşamasında kendisinden önce yapılan model çalışmasına sahip olacağı için iki boyut çalışmada sahip olamayacağı bir koordinasyon hakimiyetine sahip olacaktır. Örneğin başka departman tarafından üretilen bir statik yapı modeli üzerinde çalışan mekanik departman, herhangi bir kanal çizimi yaparken anlık olarak statik modeli göreceğinden kiriş içinden geçen bir kanal çizmesi mümkün olmayacak, koordinasyon çözümü daha modelleme safhasında çözülecektir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu her departmanın, diğer departmanların en son modellerini kullanıyor olmasıdır.

Görsel olarak yapılan koordinasyon sadece projede görev alan departmanlar arasında değil, aynı zamanda işveren veya yapı sahipleri ile de ileri seviyede bir anlaşma imkanı sağlamaktadır. Sanal bir model üzerinden üretilecek olan son ürününün paylaşılabilmesi, iki boyutlu projeler yerine yapının içinde dolaşarak mutabakat sağlanması işveren ile yapım firmaları arasında çok ileri seviyede bir koordinasyonun sağlanmasına sebep olmaktadır. Bu koordinasyon seviyesi dolaylı olarak projede oluşabilecek işveren kaynaklı revizyon taleplerinin azalmasına veya erken seviyede ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

Görsel olarak çok ileri seviyede koordinasyon yapılmasına ek olarak BIM süreçlerinde kullanılan yazılımlar dijital olarak model içindeki çakışmaları rapor olarak verebilir. Bu raporlar kullanılan yazılımlara göre farklılık gösterseler de hepsi seçilmiş olan sistemler arasında istenen tolerans seviyelerinde çakışma raporları verebilmektedir. Bu raporlar çok farklı seviyelerde bilgiler içerebilir ve beraberlerinde çakışmaları gösteren görsellerde içermektedirler.

BIM süreçlerinin koordinasyon hizmetleri dahilinde planlanması ve yönetilmesi gereken önemli bir konu bu çakışma raporlarının hangi sıklıkla alınacağı ve kimler tarafından yönetileceğidir. Çakışma raporlarının incelenmesi ve  raporlanan her bir çakışma için ilgili personele revizyon iş emirlerinin verilmesi ve bunların geri bildirimlerinin değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Çakışmaların takip edilmesi için kullanılabilecek yazılımlar mevcut olmak ile birlikte, bunların verimli olarak kullanılması için gerekli deneyime sahip personelin görev alması gerekmektedir.

Yapının dizayn ve yapım süreçlerinde çeşitli nedenler ile ortaya çıkacak revizyon talepleri de benzer olarak kurulacak sistem dahilinde değerlendirilmelidir. Revizyon taleplerinin uygulanabilirlikleri model üzerinden hızlı ve doğru olarak koordine edilip raporlanabilir. Revizyonların belli bir kontrol sistemi dahilinde modele eklenmesi, takip edilmesi ve modelin sürekli olarak koordinasyonu yapılmış güncel model olarak kullanılmasına özen gösterilmelidir.

Koordinasyon, BIM süreçlerinde modelleme aşamasında disiplinler arasında sıfır çakışma olacak şekilde bir modelin oluşturulmasını hedeflemektedir. Sıfır çakışma seviyesine gelinmesi sadece modelleme yapan personel arasındaki koordinasyon ile sağlansa bile yapının imal edilmesi sürecinde modelin sürekli canlı tutulması gerekmektedir. Yapım aşamasında imalat tarafından modele doğru bilgilerin gelmesi ve modelin bu bilgiler dahilinde sürekli olarak güncel tutulması ve sıfır çakışmanın yapım süreçlerinde de sağlanması gerekmektedir. Bu amaca hizmet etmesi açısından sahada yapılacak imalatlar ile modelleme yapan departmanlar arasındaki bilgi alışverişinin doğru olarak kurulmuş olması gerekmektedir.

BIM süreçleri dahilinde üretilen bir model bütün bilgileri içerse dahi eğer disiplinlerin kendi içinde ve diğer disiplinler ile koordinasyonu doğru olarak yapılmaz ise uygulama aşamasında BIM sisteminin kullanılması mümkün olmayacaktır. Sanal bir model üzerinde yapılacak gerek görsel ve gerekse dijital koordinasyon yapım aşamasında karşılaşılabilecek çakışmaların çok erken süreçte önüne geçebilmektedir.

BIM sistemi dahilinde, Koordinasyon eksikleri yapım süreçlerinin tahmin edilemeyen bir gideri olmaktan çıkmaktadır.

BIM Nasıl Uygulanmalı – 4 : İşbirliği ve İletişim

BIM sisteminin en önemli katkılarından bir tanesi, doğru olarak uygulanması durumunda hem aynı departmanda çalışanlar arasında hemde departmanların birbirleri arasında iletişim ve işbirliğini arttırmasıdır. Günümüzde inşaat sektöründe yaşanan en büyük sorunlardan biri olan aynı proje için çalışan farklı departmanların birbirleri ile bilgi paylaşımı ve iletişim eksikliği, BIM modellemesini ortak bir model ve bilgi paylaşımı ile yaparak aşılabilmektedir.

Dizayn aşamasında mimari, statik, mekanik ve elektrik gibi departmanların iletişim ve işbirliğinde, yapım aşamasında ise dizayn departmanları ile yapım departmanları arasındaki iletişim ve işbirliği arttırılmaktadır. Hatta yapının işletme aşamasında yapım aşamasında edinilmiş olan bütün bilgiler model üzerinde bir bütün olarak işletme departmanına aktarılabilmektedir.

Gerekli bilgileri içeren 3 boyutlu görsel bir model üzerinde bilgi alışverişi yapılmasından dolayı üretilmiş olan herhangi bir bilginin kaybolması veya 2 boyut projeler üzerinde yapılan çalışmalarda oluşan yanlış anlaşılmaların önüne geçilebilmektedir. Aşağıdaki grafik klasik süreçler ile BIM süreçleri arasında departmanların proje hakkındaki bilgi seviyelerini güzel bir anlatım ile karşılaştırmaktadır.

BIM sisteminde kullanılan birçok program işbirliğini (collaboration) sağlamak için yazılımları içinde çözümler sunmaktadır. Yapılacak olan çalışmanın uygulanabilmesi için departmanların aynı yazılımı veya birbiri ile direk olarak haberleşebilen yazılımları kullanmaları önemlidir. Yazılımların aynı olmasının ötesinde BIM sisteminin özünde bir veritabanı yönetimi olması nedeni ile yazılımların aynı sürümlerini kullanıyor olmaları da önemlidir. Buna ek olarak, tek bir model üzerinden çalışılacağından, dosya boyutlarının mevcut bilgisayar donanımlarına uygun boyutlarda olmasına özen gösterilmelidir. Aksi takdirde kullanıcıların sürekli beklemeleri dolayısı ile verimsiz bir çalışma ortamı ortaya çıkacaktır. BIM sisteminde kullanılan bilgisayar donanımları dikkate alındığında 300 mb boyutunun üzerindeki dosyalar ile çalışılmaması önerilmektedir.

Modelleme aşamasında modelin yönetiminin ve paylaşımının nasıl yapılacağının doğru olarak tarif edilmesi gerekmektedir. Aynı ofis ortamında çalışan departmanlar arasında paylaşım yöntemi çok daha rahat uygulanabilirken, günümüzde daha çok rastladığımız farklı ofislerde çalışan departmanlar arasında bilgi paylaşımının yönetimi önem kazanmaktadır. Aynı ofis içinde çalışılması durumunda kullanılacak olan yazılımlara uygun bir server ve doküman kontrol sistemi sayesinde bu işbirliği sağlanabilmektedir. Farklı ofislerde çalışan departmanlar için ise internet üzerinden hizmet veren çok farklı yazılımlar bulunmakta olup, bunlardan hangisinin projeniz için uygun olduğuna BIM konusunda tecrübeli ve sürecin tümüne hakim personel tarafından karar verilmelidir.

Departmanlar arasında işbirliğinin sağlanabilmesi için her kullanıcının modelin hangi bölümünden sorumlu olacağı ve daha önceki yazımda anlattığım LOD seviyelerinden hangisine kadar sorumlu olacağı tarif edilmelidir. Bu tariflere göre kullanıcılara yazılım içinde yetki seviyeleri tanımlamaları yapılarak her kullanıcının kendi yetkisi dahilindeki sistem ve alanlarda çalışması ama aynı zamanda bütün modeli görüntüleyebilmesi sağlanmalıdır. Yetki seviyelerin tanımlanması çalışacak ekip hakkında bilgi sahibi kişiler tarafından yapılmalıdır, kullanıcı yetkilerinin fazla veya az yapılması durumunda talep edilen şekilde kullanılamayan bir model ortaya çıkabilecektir.

Günümüzde model üzerinden iletişimi sağlayan birçok yazılım mevcuttur ve bunların birçoğu mobil cihazlar veya tablet cihazlar ile bilgi alışverişi yapabilmektedir. Dolayısı ile dizayn ofisinde yapılan çalışmaya sahada mobil cihazı ile geri bildirimde bulunmak ve bilgi paylaşmak aynı model üzerinde yapılabilmektedir. İşbirliği açısından doğru bir kurulum yapılması durumunda proje revizyonları anında bütün departmanlar tarafından görülmekte ve bilgiler güncellenebilmektedir Örnek olarak mimari ofisin vitrifiye tiplerinde LOD200 seviyesinde kendi modeli üzerinde yapacağı bir değişiklik, mekanik modelde vitrifiye tiplerinin LOD400 seviyesinde güncellenmesini gerekli uyarı bilgilerini de içerecek şekilde yapılması mümkündür.

http://designreform.net/article/2013/12/02/computation-bim-au2013-day-zero-1

Departmanlar ve çalışanları arasında işbirliği ve iletişimin arttırılması BIM sisteminin ana amaçlarından biridir ve bütün departmanlara hitap eden BIM sistemi için gereklidir. Modelleme aşamasında işbirliği ve iletişimin nasıl yapılacağının doğru tarif edilmesi zaman ve maliyet tasarrufu da sağlayacaktır.  Konusunda tecrübeli ve süreçlerin tümüne hakim personel tarafından kurulup yönetilmesi durumunda BIM süreçlerine hitap eden bir model oluşturmak mümkün olacaktır. 

BIM Nasıl Uygulanmalı – 3 : Modelleme

Doğru bir modellemenin yapılması hazırlık süreçlerinin ardından BIM süreçlerinin uygulanmasının ilk adımıdır. Sanal bir modelin oluşturuluyor olması BIM sistemini mevcut CAD sistemlerinden ayıran en büyük farktır. CAD sistemlerinde yapının her katı, sistemi ve kesitleri farklı dosyalarda veya aynı dosya içinde olsalar da birbirleri ile ilişkilendirilmeden oluşturulmaktadır. Dolayısı ile bu dosyalar arasındaki koordinasyon veya revizyonların takip edilmesi önemli zorluklar içermektedir.

BIM sisteminde bu alışılmış uygulamadan farklı olarak Yapı tek bir dosya altında sanal olarak modellenmektedir. Dolayısı ile yapılmış olan bu modelleme den kat planları, kesitler, görünüşler, sistemler bazında planlar veya detay paftaları üretilmesi modele farklı bir açıdan bakmaktan başka bir şey değildir. Doğru bir sanal modelleme yapıldıktan sonra modele istediğiniz yükseklikten veya kesitten bakarak ihtiyaç duyacağınız paftaları oluşturabilirsiniz.

Yapının büyüklüğüne bağlı olarak modellemenin bütün disiplinleri içeren tek bir dosya altında yapılması mümkündür. Aynı zamanda daha büyük yapılar için birbirine bağlı olarak çalışacak disiplinler bazında ayrılmış dosyalar ile de çalışılabilir. Bu seviyede kullanıcılar tarafından yapılan öneri 300MB dan daha büyük dosyalar ile çalışılmaması yönündedir.

Modellemenin sürekli olarak güncel tutulması, yapının ilerlemesine paralel olarak gerekli bilgilerin modele giriliyor olması ve revizyonların model üzerinde işleniyor olması BIM sistemine hizmet edecek olan bir model için önemlidir. Sadece projenin başında kullanılan ve yapım süreçlerince güncel tutulmayan bir model sadece görsel bir resim olarak kalacak ve BIM sistemine hizmet edemeyecektir. Bu nedenle modelin sürekli güncel tutulmasına çok önem gösterilmeli ve ihtiyaç duyulan bütün çıktıların (proje, metraj vs.) model üzerinden alınmasına dikkat edilmelidir.

Modelleme için günümüzde çok farklı programlar kullanılmakta olup bunların birçoğu modelleme için ortak dil olarak kabul edilen IFC ( Industry Foundation Classes) formatında dosyalar üretebilmektedir. IFC formatında üretilen dosyalar BIM sisteminin ortak dili olma yolunda ilerlese de henüz ortak dilin tam olarak oluşturulabildiğini söylemek için erken.   

http://procs.com.tr/

3 boyutlu bir modellemenin yapılması BIM süreçlerinin ilk ve en önemli adımıdır çünkü süreçte yer alan diğer bütün hizmetler bu modelden bilgi alacaklardır. Yapılacak olan model görsel olarak bir çizim dokümanı olarak gözükmesine rağmen aslında içerdiği bilgiler dikkate alındığında tam bir veri tabanıdır. Dolayısı ile sadece görsel olarak yapılan 3 boyutlu modellerin, gerekli bilgiyi içermeyen modellerin ve sadece 3 boyutlu çizimlerin BIM sistemi ile karıştırılmaması gerekmektedir. BIM sistemine hizmet edecek olan modelin daha önce belirttiğim ön hazırlıklar neticesinde  oluşturulmuş bir veri bankası olması gerekmektedir.

BIM sadece 3 boyut modelleme değildir, modelleme sadece başlangıçtır.     

BIM Nasıl Uygulanmalı – 2 : LOD

LOD (Level Of Development veya Level Of Detail) tablosunun modellemeye başlamadan önce gerekli bilgileri içerecek şekilde hazırlanması gerekmektedir. LOD tablosu, modellemede kullanılacak olan elemanların hangi detayda hazırlanması gerektiğini ve ne kadar bilgi içermeleri planlandığını tarif etmektedir. Elemanların içermesi gereken bilgi seviyeleri farklı kuruluşlar ve firmalar tarafından LOD numaraları ile tanımlanmaktadır.

LOD seviyesinin tanımlanması için günümüzde en yaygın olarak kullanılan referans AIA (The American Institute of Architects) tarafından yayınlanmış olan AIA Document E202-2008 ve AIA Document E203 -2013 dokümanlarıdır. Bu dokümanda LOD seviyeleri LOD 100 den LOD 500’ e kadar sınıflandırılmıştır. Bu tanımlamaların genel olarak ifade ettikleri; LOD 100 Konsept Modelleme ve Master Planlama , LOD 200 Genel Modelleme ve Şematik Dizayn, LOD 300 Kesin modelleme ve shop drawing, LOD 400 İmalat ve Montaj için modelleme , LOD 500 As-built modelleme ve İşletme şeklinde tarif edilebilir.

LOD tablosunun modelleme başlamadan önce sistemler ve elemanlar için yapılması, BIM modelin neleri içerip içermeyeceğini tarif etmesi, modelin içerdiği bilgilerin hangi seviyede kesin olduğunun bilinmesi ve her personelin neden sorumlu olduğunun bilinmesi açısından önem taşımaktadır. LOD seviyesini bir iskemle modeli üzerinden tarif etmek gerekirse; 

LOD 100 = bir iskemle var

LOD 200 = bir iskemle var, yaklaşık 500x500mm alan kaplıyor

LOD 300 = bir iskemle var, boyutları belli, kol dayanağı var, tekerlekleri var

LOD 400 = bir iskemle var, üretici firma ve model numarası var

LOD 500 = bir iskemle var, satınalma bilgileri ve yedek parça bilgileri

LOD tarifi için yapılan bu 5 seviye genelde her proje için ihtiyaç duyulan detayda bilginin verilmesi için yeterli olmamakta ama projenizin ihtiyaçları için yaratacağınız seviyeler için kırılım noktalarını vermektedir. Dolayısı ile hazırlanacak LOD tablosunda projenin ihtiyaçları doğrultusunda tarif edeceğiniz LOD 250 veya LOD 350 gibi farklı seviyeleri kullanmak gerekecektir. Burada önemli olan her eleman için tarif edilecek olan LOD seviyesinin doğru olarak tarif edilmesidir. 

http://www.trimbleextensions.com/i_i/industryinsights/level-of-detail-and-model-progression-specification

LOD tablosu, projenizin ihtiyaçlarının doğru tarif edildiği, kullanılacak her eleman veya sistem için LOD seviyelerinin ve bundan sorumlu kişilerin belirtildiği bir tablo olmalıdır. Tablo BIM konusunda tecrübeli yöneticiler tarafından modelleme başlamadan hazırlanmalı ve modelleme sürecinde görev alacak personel bu tablo hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

http://www.aia.org/contractdocs/training/bim/aias078742  

LOD tablosunu hazırlarken, LOD seviyesini herkes için anlaşılır olmasına, uluslararası kabul görmüş seviye tariflerine bağlı kalmaya, kendi LOD seviyeleri tariflerinizi anlaşılır olarak yapmaya, LOD tablosunun mümkün olduğu kadar basit olmasına ve LOD tablosunun kullanılır olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Akıllı malzemelerimiz, modelleme standartlarımız ve LOD tablomuz hazırlandığına göre artık modelleme yapmaya başlayabiliriz.

BIM Nasıl Uygulanmalı –1: Hazırlık

BIM Nasıl Uygulanmalı başlığı ile bu ilk yazım ve devam edecek yazılar ile BIM sisteminin yapısını, uygulanmasında dikkat edilmesi gerekenleri sizlerle paylaşacağım.

Yeni başlanacak her sistemde olduğu gibi BIM sisteminin uygulamasına başlamadan önce hazırlık sürecinden geçilmesi gerekmektedir. Hazırlık sürecinde yapılması gerekenleri iki başlık altında toplayabiliriz; ilk olarak bütün kullanıcılar aynı standartlar altında çalışmasının sağlanması ve modellemede kullanılacak olan akıllı malzemelerin hazırlanması.

BIM sisteminin ana amaçlarından biri olan kullanıcılar arasındaki iletişim ve işbirliğinin arttırılmasının sağlanabilmesi için her kullanıcının tanımlanmış olan ortak standartlar ile çalışıyor olması önemlidir. Kullanılan programlara göre yapılacak olan standart hazırlıkları farklılık gösterse de, sistemler bazında modelleme şablonlarının oluşturulması bütün programlar için gereklidir. Şablonlar BIM sistemi yöneticileri tarafından ortak bir dil oluşturulması için kullanılacak olup, renk kodları, sistem tipleri, görsel ayarlar, etiketleme bilgileri, sistemler bazında kullanılacak malzemelerin tanımlanması ve bunlar gibi birçok bilgiyi içerecektir.

Şablonlar firmaların kendi kullanım alışkanlıklarına göre genel şablonlar olarak hazırlanabilirler ama her yeni proje için projeye özel bilgiler ve ihtiyaçlar doğrultusunda özelleştirilmeleri gerekmektedir. Bu özelleştirmeler proje hakkında bilgi sahibi olan, teknik yorumlamaları ve öngörüleri yapabilecek personel tarafından güncellenmelidir. BIM sisteminin bir proje için uygulanma sürecinde dahi bu şablonların çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenmesi gerekecektir.

Bütün kullanıcıların ortak dili olan şablonlar hazırlandıktan sonra ikinci hazırlık adımı projeye özel modellemede kullanılacak olan akıllı malzemelerin hazırlanmasıdır. BIM sisteminde bütün bilgiler bu malzemelerin içinde bulunan verilerde saklayacağından dolayı hazırlanmalarında özen gösterilmesi gerekmektedir. Firmaların şablonlara benzer olarak bir akıllı malzeme kütüphaneleri bulunabilir ama her proje için o projeye özel bir ön çalışmanın yapılması gereklidir.

Akıllı malzemelerin içermesi gereken bilgiler daha sonraki yazılarda anlatacağım disiplinler bazında LOD seviyesi kararına göre belirlenecektir. Modelleme için kullanılacak olan malzeme ihtiyaçları ile ilgili bir tablonun oluşturulması, bu tablo sayesinde ihtiyaç duyulan aynı malzeme tipi için kaç türün oluşturulması gerektiğinin tayin edilmesi gerekmektedir. İlk aşamada her malzeme türü için gerekli bilgiler olmasa bile bunların ayrı malzeme olarak yaratılması ve proje süresince elde edilecek bilgiler ile güncellenmesi gerekmektedir.

Malzeme üreticileri tarafından çeşitli platformlarda bu akıllı malzemeler paylaşılmaktadır, bu malzemeleri kullanmadan önce dosya boyutlarına dikkat edilmesi çok önemlidir. Tek bir ortak model üzerinde çalışma yapılacağından dosya boyutları büyük olacaktır ve ihtiyaç duymadığımız detayları içeren büyük malzeme dosyaları bize sorun yaratacaktır.

Gerek hazırlanacak olan standart belirleyen şablonların ve gerekse akıllı malzemelerin sürecin tamamına hakim ve BIM konusunda deneyimli personel tarafından yapılması çok önemlidir. Bu hazırlıkların doğru ve hedefe yönelik olarak yapılmaması durumunda projenin ilerleyen zamanlarında çıkabilecek sorunların, bütün BIM sürecinin baştan başlatılması kadar maliyetli sonuçları olabilir.

BIM ve Yatırım Getirisi (ROI)

BIM sisteminin yeni başlanan her sistem gibi bir ilk yatırım maliyeti, işletme maliyeti ve sürekli geliştirme için harcanacak maliyetleri oluşacaktır. Yapılan bu yatırımların size geri dönüşünü hesaplamak için Return of Investment (ROI), yani Yatırım Getirisi verileri kullanılır. ROI verisi size bir yatırımın ne kadar getiri sağladığını yani verimliliğini ve bu yatırımın sürdürülmesi gerekip gerekmediğini gösterir. ROI verisi aşağıdaki şekilde hesaplanır ve ROI oranı %100’ ün üzerinde ise yatırımınız size kar sağlamaktadır.

ROI = (Yatırımdan Gelen Kazanç – Yatırım Masrafı) / Yatırım Masrafı

BIM sistemine geçişte ilk yatırımı yaptığınız süreç ile aynı süreçte kullanıcılar yeni bir teknoloji kullanıyor olacaklarından verimleri düşecektir. Dolayısı ile ilk yatırımın yapıldığı zamanda kullanıcılarında verimi en düşük seviyede olacaktır. Sistemi kullanmaya alışmaları ve gerekli eğitimleri almaları ile zaman içinde kullanıcıların verimleri de artacaktır. Şekil-1 de gösterildiği gibi ilk yatırımın yapılıp sisteme geçildiği dönemde verim mevcut sistem veriminin de altına düşmekte, fakat zaman içinde verim mevcut sistemin çok daha üstüne çıkmaktadır.  

Şekil-1   BIM’s Return of Investment , Autodesk, Jan2007

Yeni bir yatırım yapılmış olmasına rağmen çalışanların verimlerinin düşüyor olması yöneticiler tarafından pek memnuniyetle karşılanmayacaktır. Gerek yazılımlara ve gerekse sisteme çalışanların alışması için zaman tanınması ve kısa vadeli hedefler koyarak bunların gerçekleşmesi ile sürecin değerlendirilmesi gerekecektir. Sürecin yöneticilerinin ve bu sisteme yatırım yapan yöneticilerin bu farkındalık içinde olmaları, sisteme zaman tanımaları verimin artabilmesi için gereklidir.

BIM sisteminde ilk yatırımda meydana gelen bu verim düşüklüğüne rağmen ilerleyen süreçlerde çok yüksek ROI verileri getirmektedir. Şekil-2 deki tablo örnek projeler üzerinden 2007 yılında yapılan bir çalışmayı göstermektedir. Tablonun en son kolonunda BIM sisteminin ROI değerleri projelere ve BIM kullanım kapsamına göre farklılık göstermekle birlikte, çok yüksek bir Yatırım Getirisi göstermektedir.

Şekil -2  Building Information Modeling (BIM): Trends, Benefits, Risks, and Challenges for the AEC Industry SALMAN AZHAR, PH.D., A.M.ASCE

BIM sistemine geçen firmaların veya projelerin yapmış oldukları yatırımlarını geri kazanmak için acele etmemeleri ve hatta yatırımın hemen başında bazı verim düşüklüklerini göze almaları gerekmektedir. Doğru bir sistem kurulumu ve doğru bir süreç yönetimi ile BIM sisteminin Yatırım Getirisi beklentilerin çok üzerinde olacaktır. 

Bir paket BIM alamazsınız...

Sektörümüzde bir çok kişinin yanlış bildiği veya farkında olmadan yanlış tarif ettiği bir tanımlama var. BIM bir yazılım kullanmak veya 3 boyut modelleme yapılması olarak tarif edilmektedir. Fakat BIM sadece 3 boyutlu modelleme yazılımı kullanmak değildir aynı zamanda yeni bir düşünme yolunun  uygulanmasıdır. Diğer bir tarif ile;  BIM tek bir kaynak dosyada akıllı nesneler içeren bir tesisin sanal modellemesidir ve ekip üyeleri arasında paylaşıldığı zaman, iletişim ve işbirliğini arttırmayı amaçlar.

Dolayısı ile sadece 3 boyutlu modelleme yapmak değil, bu modelleme yapılırken ihtiyaç duyacağımız bilgileri içeren akıllı nesnelerin kullanılması gerekmektedir. Ayrıca departmanların sanal modellemeyi aynı model üzerinde çalışıyor olması ve iletişim ile işbirliğini arttırıyor olması esastır. Günümüzde sektörümüzde kullanılan iş akışlarında departmanlar arası iletişimin ve işbirliğinin arttırılmasının ne kadar önemli bir ihtiyaç olduğu su götürmez bir gerçektir.

http://www.procs.com.tr/

BIM sistemine geçmek isteyen firmalar veya projelerin kullanacağı yazılımdan önce çalışma sistemlerindeki değişikliği kabul etmeleri gerekmektedir. Piyasada BIM süreçlerinde kullanılabilecek bir çok yazılım mevcuttur fakat BIM diye bir yazılım yoktur. BIM süreçlerine uygun olan yazılımları kullanıyor olmak tek başına BIM sisteminin uygulandığı anlamını taşımamaktadır. Bu yazılımların BIM süreçleri ve anlayışı çerçevesinde kullanılması ancak verimli bir BIM uygulamasını ortaya çıkaracaktır.

Bu nedenle BIM ürün paketi veya BIM yazılımı diye bir yazılım yoktur. Ancak BIM sistemine uygun yazılımlar vardır, BIM sistemi ise bu yazılımları kullanarak çalışma sisteminizde ve süreçleriniz deki değişikliği tarif etmektedir. 3 boyut modelleme için, metraj alınması için, iş programı görselleştirmesi için, koordinasyon için ve hatta işletme için birçok yazılım alıp kullanabilirsiniz ve bunlar BIM sistemine hizmet edeceklerdir. Ama ne zaman BIM süreçleri dahilinde çalışmaya başlarsanız, o zaman gerçekten BIM sisteminin faydalarını görüyor olacaksınız.

http://www.procs.com.tr/

Sadece yazılımları kullanmak ve BIM sistemine geçmeyi, süreçleri doğru tarif ederek, kabul etmek de yeterli olmayacaktır. Sürekli olarak bu sistem dahilinde üretim yapıyor olmak ve iyileştirici faaliyetlerde bulunmak gerekecektir. Ayrıca teknolojiden direk etkilenen bir sistem olduğundan dolayı sürekli olarak kendinizi, firmanızı ve sisteminizi güncel tutmanız ve geliştirmeniz gerekecektir.

Bir makalede okuduğum çok güzel bir benzetme vardı, onu sizler ile paylaşmak istiyorum. BIM sistemine geçmek spor salonuna üye olmaya benzer. Sadece üye olarak hiç bir faydasını göremezsiniz ve hatta para kaybedersiniz. Ne zaman ona vakit ayırır, spor salonuna düzenli gider ve geliştirmeye çalışırsınız o zaman faydasını görebilirsiniz. Aynı BIM sistemindeki gibi, sadece para ayırarak değil zaman ve geliştirici faaliyetlerde bulunmadıkça BIM sisteminin faydalarını göremezsiniz.

Üzgünüm, bir paket BIM satılmıyor... 

BIM, İnşa için Dizayn / Dizayn için İnşa

BIM’ in bir program olmadığından ve bir süreci tarif ettiğinden, hatta kullanıcıların iş yapış yöntemlerini değiştirdiğinden sıklıkla bahsediyoruz.  Bu tarifi biraz daha anlaşılır yapmak için BIM süreçlerinin çalışanların hedeflerini nasıl etkilediğinden bahsetmek gerekiyor.

CAD  ile 2 boyutlu veya 3 boyutlu dizayn yapılan sistemlerde kullanıcıların ana amacı doküman üretmek üzerine kuruludur. CAD ile çalışanlar kat planları, asma tavan planları, kesitler, görünüşler veya metraj tabloları gibi çeşitli dokümanları üretmek üzerine çalışırlar. Doküman üretmek üzerine yapılan bu çalışmada, sektörün vazgeçilmezi olan revizyonların ortaya çıkması ile hazırlanmış olan ilgili bütün dokümanların ayrı ayrı revize edilmesi gerekmektedir. Dolayısı ile bu sistemde İnşa için Dizayn yapılmaktadır.

BIM sisteminde kullanıcın amacı içinde gerekli bilgileri içeren sanal bir modeli yaratmak üzerine kurulmuştur. Dolayısı ile üretilmesi gereken dokümanlar üzerinde değil, asıl ürün olan inşanın bir dijital bir modeli üzerinde çalışılmaktadır. Gerekli dokümanlar ise bu modelin üzerinde yer alan bilgilerden programlar aracılığı ile sadece modele farklı açılardan bakılarak oluşturulabilmektedir. Günümüzde çok moda olan “tek tuşla” bu dokümanlar ( planlar, kesitler, görünüş, metraj ve çok daha fazlası)  model üzerinden elde edilebilmektedir. Revizyonların olması durumunda ise, sadece tek bir model üzerinde değişiklik yapılması diğer bütün dokümanlarda veya dokümanların herhangi birinde yapılacak değişiklik diğer bütün dokümanlar güncelleşmektedir. Dolayısı ile bu sistemde Dizayn için İnşa yapılmaktadır.

http://goolier.com/index.php/2009/05/bim-the-new-cad/

İnşa için Dizayn yapılmasından Dizayn için İnşa yapılmasına geçilmesi, yani doküman üretmek yerine gerçek ürün olan tek bir İnşa modeli üzerinde çalışılması sadece verimi  arttırmakla kalmayıp aynı zamanda departmanlar iletişim seviyesini yükseltmektedir.

BIM süreci CAD den daha çok zaman alıyor mu ?

Dünyada çok hızlı bir şekilde BIM yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Hatta birçok ülkede devlet tarafından desteklenmekte veya mecbur tutulmaktadır. Uluslararası pazarda faaliyet gösteren firmalarımız BIM ile karşılaşmaya başladılar bile. Bu gelişmelere paralel olarak ülkemizde de BIM daha çok konuşulur olmaya başladı. En çok konuşulan ise “3 boyutlu modelleme 2 boyutlu çizime göre daha çok zaman alıyor.” veya “Bu kadar küçük bir proje için 3 boyut modelleme yapmam gerekiyor mu ?” oluyor.

İlk olarak bir yanlış anlamayı önlemek istiyorum, birçok kullanıcı tarafından, gerek ülkemizde ve gerekse uluslararası pazarda, BIM’ in sadece 3 boyutlu modelleme olduğu düşünülmektedir. Akıllı parçalar kullanılarak yapılacak olan 3 boyutlu modelleme BIM’ in sadece başlangıcıdır ve BIM, 3 boyutlu modelleme yapılmasından çok daha fazlasıdır. Daha sonraki yazılarımda BIM’ in kapsamını detaylı anlatmaya çalışacağım.

Kullandıkları programlar hakkında aynı bilgi seviyesine sahip kullanıcılar arasında bakıldığında BIM, CAD den daha fazla zaman almamaktadır. Bu yanılgının sebebi BIM’ in en çok zaman gerektirdiği sürecin CAD den farklı olmasıdır. Aşağıda Graphisoft firmasının sayfasından alınan grafik bunu çok güzel açıklamaktadır. BIM ile yapılacak modelleme için harcanacak zaman, projenin başında dizayn süreçlerinde daha fazla olacaktır. Grafikte ayrıca öngörülen CAD ile harcanan toplam zamanın %50-%80 mertebesinde daha az zaman harcanarak BIM uygulanabileceği yönündedir.

www.graphisoft.com/archicad/open_bim/about_bim/

Dizayn sürecinde projede yer alacak disiplinlerin beraber çalışmasını ve gerekli koordinasyonun bu süreçte yapılmasını hedefleyen BIM için dizayn süreçlerinde CAD sistemine göre daha fazla zaman harcanması gerekmektedir. Fakat dizayn sürecinin BIM ile başarı olarak tamamlanması durumunda projenin ilerleyen süreçlerinde CAD sistemine göre daha az zaman harcanması yeterli olacaktır. Dolayısı ile harcanacak toplam zaman olarak bakıldığında projenin bütününde fark oluşmamaktadır. Hatta iddia edilene göre daha kısa sürelerde tamamlamak mümkündür.

Benzer sürelerde yapılacak BIM ve CAD hizmetlerinin sonunda üreteceği veriler olarak bakıldığında, BIM ile CAD den alamayacağımız proje için yararlı (Metraj, Koordinasyon, Çakışmaların önlenmesi, Planlama entegrasyonu vb.) bir çok bilgi nedeni ile avantajı ortadadır. Projelerin büyüklüklerinden bağımsız olarak, eğer kullandıkları programlar hakkında eğitimli personeliniz var ise, BIM’ in uygulanmasının zaman kaybı olmak yerine projeye her aşamasında katkı sağlayacak bir sistem olarak bakılmasının doğru olacağını düşünüyorum.

Sonuç olarak eğer eğitimli personeliniz var ise BIM, CAD’ den daha uzun zaman almamakta ve sadece farklı süreçlerde zaman harcanmasını gerektirmektedir. Projelerinizin büyüklüğünden bağımsız olarak BIM size CAD sistemine göre çok daha fazla faydalı bilgi sağlayacaktır.