BIM Nasıl Uygulanmalı - 6 Metraj

Gerekli ön hazırlıklar yapıldıktan sonra akıllı parçalar kullanılarak hazırlanan BIM sistemine uygun modelin ilk faydalarını Koordinasyon aşamasında görmeye başladık. Şimdi modele girilmiş olan bu bilgileri kullanarak Metraj hazırlayabiliriz ve artık metraj çıkarılması proje yapımı sonrasında yapılması gereken bir iş olmaktan çıkmakta ve modelleme ile birlikte oluşan bir veri olmaktadır. 

Modelde kullanılan akıllı parçaların gerekli bilgileri içermesi durumunda metraj alınması modele sadece farklı bir açıdan bakmaktır. Modellemenin her aşamasında metraj bilgisine ulaşmak ve metrajı anlık olarak takip etmek mümkündür. Bunun için kullanılan yazılımların birçoğu farklı çözümler üretmek ile birlikte kendi ihtiyaçlarınıza göre geliştireceğiniz yazılımlar ile de bu verilere ulaşmak mümkündür. 

www.procs.com.tr

Metraj çıkarılması mevcut sistemlerde kullanıcılar için bütün işlerini tamamladıktan sonra hep bir ek iş olarak ortaya çıkmakta ve revizyonlar saha imalatlarına göre güncellenmesi çoğu zaman mümkün olmamaktadır. BIM sistemi dahilinde hazırlamış olduğunuz modelin herhangi bir aşamasında metraj alınması kullandığınız elemanların içerdiği bilgilerin doğru yapıda dışarı alınmasıdır. Bunun doğru olarak yapılabilmesi için projenize veya firmanıza özel formatları önceden hazırlamakta fayda olacaktır.   

Metraj alınmasını istediğiniz formatı modellemenin herhangi bir aşamasında oluşturabilirsiniz ama benim önerim bu formatların modellemenin başında daha ön hazırlık seviyesinde ana hatları ile hazırlanmasıdır. Hazırlanacak olan format modelde yer alan elemanlardan hangi bilgilere ihtiyacınız olacağını belirleyeceği için akıllı parçalarınızda bu gerekli olabilecek bilgileri bu seviyede yüklemek mümkün olacaktır. 

BIM sistemine uygun olarak yapılan modellemenin her aşamasında metraj bilgilerine ulaşmanız mümkündür, konsept aşamasında bu bilgiler hacimsel bilgiler olabilir ve as-built aşamasında yedek parça bilgilerine kadar metraj almak mümkündür. Burada unutulmaması gereken önemli konu yazılımlar ne kadar akıllı olurlarsa olsunlar ancak elemanlara girdiğiniz kadar bilgiyi dışarı alabilirsiniz. 

BIM sistemi altında çalışan birçok yazılım metraj fonksiyonu ile birlikte gelmekte ve BIM sisteminin esasında bir veritabanı yönetimi olmasından dolayı aldığınız metraj tablolarında yazılım dahilinde yapacağınız değişiklikler model üzerinde de değişmektedir. Özellikle konsept çalışmalarında tablo üzerinde birden çok elemana aynı anda değişiklik yapılarak modelin güncellenmesi çok büyük zaman tasarrufları getirmektedir. 

Benzer olarak gerekli verilerin girilmesi durumunda saha imalatlarının ilerleme metrajlarının alınması veya   planlanan revizyonların metraja olacak etkilerinin modellemenin hemen ardından anlık olarak görülmesi mümkündür. 

Modellemenin gerekli detayda ve bilgiler içeren parçalar ile yapılması durumunda, daha önce bahsettiğim en az LOD 400 detayında, yardımcı malzemelerin, askı elemanlarının, fittings lerin ve benzeri sarf malzemelerinin metrajının da alınması mümkün olacaktır. 

Modelin sürekli olarak güncel tutulması, revizyonların modele işleniyor olması ve saha ilerlemelerinin modelde yer alması durumunda, belli aralıklar ile model üzerinden alınacak metrajların aynı zamanda satınalma departmanına ve planlama departmanına hizmet edeceği kaçınılmazdır.

Doğru uygulanan ve güncellenen BIM sisteminde metraj alınması artık ayrı bir faaliyet olmaktan çıkmakta ve model ile birlikte ilerleyen bir veri tabanı olmaktadır.

BIM Nasıl Uygulanmalı - 5 Koordinasyon

Yapıların büyüklüklerinden bağımsız olarak disiplinler arası koordinasyon eksikleri ve sonucunda ortaya çıkan revizyonlar projelerin imalat süreçlerinde beklenmeyen zaman ve maliyet kayıplarının en büyük nedenidir. BIM sisteminde disiplinlerin ortak olarak çalıştığı bir sanal model bu koordinasyon eksiklerini en aza indirmeyi ve hatta ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Sanal model üzerinde yapılacak olan koordinasyon çalışmaları ilk aşamada görsel olarak model üzerinden yapılabileceği gibi yazılımlar aracılığı ile elektronik çakışma testleri ile de yapılmaktadır.

Görsel olarak yapılan koordinasyon çalışmaları, yapının içinde dolaşmaya imkan sağlayan, yapının herhangi bir bölümünden kesit alınabilen ve istenilen disiplinleri transparan yapmaya izin veren yazılımlar sayesinde yapılabilmektedir. Bunlar dışında yazılımların görsel olarak koordinasyon yapılmasına imkan sağlayan birçok özellikleri daha vardır. Model üzerinden yapılan koordinasyon toplantıları artık masa üzerine açılmış anlaşılması zor koordinasyon projeleri ile değil, model üzerinde dolaşarak yapının sanal modeli üzerinden yapılmaktadır.

Görsel model üzerinden yapılan koordinasyon çalışmaları sadece model belli bir seviyede tamamlandıktan sonra değil modellemenin her aşamasında yapılabilmektedir. Herhangi bir disiplin ile ilgili çalışan personel, çalışmasının her aşamasında kendisinden önce yapılan model çalışmasına sahip olacağı için iki boyut çalışmada sahip olamayacağı bir koordinasyon hakimiyetine sahip olacaktır. Örneğin başka departman tarafından üretilen bir statik yapı modeli üzerinde çalışan mekanik departman, herhangi bir kanal çizimi yaparken anlık olarak statik modeli göreceğinden kiriş içinden geçen bir kanal çizmesi mümkün olmayacak, koordinasyon çözümü daha modelleme safhasında çözülecektir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu her departmanın, diğer departmanların en son modellerini kullanıyor olmasıdır.

Görsel olarak yapılan koordinasyon sadece projede görev alan departmanlar arasında değil, aynı zamanda işveren veya yapı sahipleri ile de ileri seviyede bir anlaşma imkanı sağlamaktadır. Sanal bir model üzerinden üretilecek olan son ürününün paylaşılabilmesi, iki boyutlu projeler yerine yapının içinde dolaşarak mutabakat sağlanması işveren ile yapım firmaları arasında çok ileri seviyede bir koordinasyonun sağlanmasına sebep olmaktadır. Bu koordinasyon seviyesi dolaylı olarak projede oluşabilecek işveren kaynaklı revizyon taleplerinin azalmasına veya erken seviyede ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

Görsel olarak çok ileri seviyede koordinasyon yapılmasına ek olarak BIM süreçlerinde kullanılan yazılımlar dijital olarak model içindeki çakışmaları rapor olarak verebilir. Bu raporlar kullanılan yazılımlara göre farklılık gösterseler de hepsi seçilmiş olan sistemler arasında istenen tolerans seviyelerinde çakışma raporları verebilmektedir. Bu raporlar çok farklı seviyelerde bilgiler içerebilir ve beraberlerinde çakışmaları gösteren görsellerde içermektedirler.

BIM süreçlerinin koordinasyon hizmetleri dahilinde planlanması ve yönetilmesi gereken önemli bir konu bu çakışma raporlarının hangi sıklıkla alınacağı ve kimler tarafından yönetileceğidir. Çakışma raporlarının incelenmesi ve  raporlanan her bir çakışma için ilgili personele revizyon iş emirlerinin verilmesi ve bunların geri bildirimlerinin değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Çakışmaların takip edilmesi için kullanılabilecek yazılımlar mevcut olmak ile birlikte, bunların verimli olarak kullanılması için gerekli deneyime sahip personelin görev alması gerekmektedir.

Yapının dizayn ve yapım süreçlerinde çeşitli nedenler ile ortaya çıkacak revizyon talepleri de benzer olarak kurulacak sistem dahilinde değerlendirilmelidir. Revizyon taleplerinin uygulanabilirlikleri model üzerinden hızlı ve doğru olarak koordine edilip raporlanabilir. Revizyonların belli bir kontrol sistemi dahilinde modele eklenmesi, takip edilmesi ve modelin sürekli olarak koordinasyonu yapılmış güncel model olarak kullanılmasına özen gösterilmelidir.

Koordinasyon, BIM süreçlerinde modelleme aşamasında disiplinler arasında sıfır çakışma olacak şekilde bir modelin oluşturulmasını hedeflemektedir. Sıfır çakışma seviyesine gelinmesi sadece modelleme yapan personel arasındaki koordinasyon ile sağlansa bile yapının imal edilmesi sürecinde modelin sürekli canlı tutulması gerekmektedir. Yapım aşamasında imalat tarafından modele doğru bilgilerin gelmesi ve modelin bu bilgiler dahilinde sürekli olarak güncel tutulması ve sıfır çakışmanın yapım süreçlerinde de sağlanması gerekmektedir. Bu amaca hizmet etmesi açısından sahada yapılacak imalatlar ile modelleme yapan departmanlar arasındaki bilgi alışverişinin doğru olarak kurulmuş olması gerekmektedir.

BIM süreçleri dahilinde üretilen bir model bütün bilgileri içerse dahi eğer disiplinlerin kendi içinde ve diğer disiplinler ile koordinasyonu doğru olarak yapılmaz ise uygulama aşamasında BIM sisteminin kullanılması mümkün olmayacaktır. Sanal bir model üzerinde yapılacak gerek görsel ve gerekse dijital koordinasyon yapım aşamasında karşılaşılabilecek çakışmaların çok erken süreçte önüne geçebilmektedir.

BIM sistemi dahilinde, Koordinasyon eksikleri yapım süreçlerinin tahmin edilemeyen bir gideri olmaktan çıkmaktadır.

BIM Nasıl Uygulanmalı – 4 : İşbirliği ve İletişim

BIM sisteminin en önemli katkılarından bir tanesi, doğru olarak uygulanması durumunda hem aynı departmanda çalışanlar arasında hemde departmanların birbirleri arasında iletişim ve işbirliğini arttırmasıdır. Günümüzde inşaat sektöründe yaşanan en büyük sorunlardan biri olan aynı proje için çalışan farklı departmanların birbirleri ile bilgi paylaşımı ve iletişim eksikliği, BIM modellemesini ortak bir model ve bilgi paylaşımı ile yaparak aşılabilmektedir.

Dizayn aşamasında mimari, statik, mekanik ve elektrik gibi departmanların iletişim ve işbirliğinde, yapım aşamasında ise dizayn departmanları ile yapım departmanları arasındaki iletişim ve işbirliği arttırılmaktadır. Hatta yapının işletme aşamasında yapım aşamasında edinilmiş olan bütün bilgiler model üzerinde bir bütün olarak işletme departmanına aktarılabilmektedir.

Gerekli bilgileri içeren 3 boyutlu görsel bir model üzerinde bilgi alışverişi yapılmasından dolayı üretilmiş olan herhangi bir bilginin kaybolması veya 2 boyut projeler üzerinde yapılan çalışmalarda oluşan yanlış anlaşılmaların önüne geçilebilmektedir. Aşağıdaki grafik klasik süreçler ile BIM süreçleri arasında departmanların proje hakkındaki bilgi seviyelerini güzel bir anlatım ile karşılaştırmaktadır.

BIM sisteminde kullanılan birçok program işbirliğini (collaboration) sağlamak için yazılımları içinde çözümler sunmaktadır. Yapılacak olan çalışmanın uygulanabilmesi için departmanların aynı yazılımı veya birbiri ile direk olarak haberleşebilen yazılımları kullanmaları önemlidir. Yazılımların aynı olmasının ötesinde BIM sisteminin özünde bir veritabanı yönetimi olması nedeni ile yazılımların aynı sürümlerini kullanıyor olmaları da önemlidir. Buna ek olarak, tek bir model üzerinden çalışılacağından, dosya boyutlarının mevcut bilgisayar donanımlarına uygun boyutlarda olmasına özen gösterilmelidir. Aksi takdirde kullanıcıların sürekli beklemeleri dolayısı ile verimsiz bir çalışma ortamı ortaya çıkacaktır. BIM sisteminde kullanılan bilgisayar donanımları dikkate alındığında 300 mb boyutunun üzerindeki dosyalar ile çalışılmaması önerilmektedir.

Modelleme aşamasında modelin yönetiminin ve paylaşımının nasıl yapılacağının doğru olarak tarif edilmesi gerekmektedir. Aynı ofis ortamında çalışan departmanlar arasında paylaşım yöntemi çok daha rahat uygulanabilirken, günümüzde daha çok rastladığımız farklı ofislerde çalışan departmanlar arasında bilgi paylaşımının yönetimi önem kazanmaktadır. Aynı ofis içinde çalışılması durumunda kullanılacak olan yazılımlara uygun bir server ve doküman kontrol sistemi sayesinde bu işbirliği sağlanabilmektedir. Farklı ofislerde çalışan departmanlar için ise internet üzerinden hizmet veren çok farklı yazılımlar bulunmakta olup, bunlardan hangisinin projeniz için uygun olduğuna BIM konusunda tecrübeli ve sürecin tümüne hakim personel tarafından karar verilmelidir.

Departmanlar arasında işbirliğinin sağlanabilmesi için her kullanıcının modelin hangi bölümünden sorumlu olacağı ve daha önceki yazımda anlattığım LOD seviyelerinden hangisine kadar sorumlu olacağı tarif edilmelidir. Bu tariflere göre kullanıcılara yazılım içinde yetki seviyeleri tanımlamaları yapılarak her kullanıcının kendi yetkisi dahilindeki sistem ve alanlarda çalışması ama aynı zamanda bütün modeli görüntüleyebilmesi sağlanmalıdır. Yetki seviyelerin tanımlanması çalışacak ekip hakkında bilgi sahibi kişiler tarafından yapılmalıdır, kullanıcı yetkilerinin fazla veya az yapılması durumunda talep edilen şekilde kullanılamayan bir model ortaya çıkabilecektir.

Günümüzde model üzerinden iletişimi sağlayan birçok yazılım mevcuttur ve bunların birçoğu mobil cihazlar veya tablet cihazlar ile bilgi alışverişi yapabilmektedir. Dolayısı ile dizayn ofisinde yapılan çalışmaya sahada mobil cihazı ile geri bildirimde bulunmak ve bilgi paylaşmak aynı model üzerinde yapılabilmektedir. İşbirliği açısından doğru bir kurulum yapılması durumunda proje revizyonları anında bütün departmanlar tarafından görülmekte ve bilgiler güncellenebilmektedir Örnek olarak mimari ofisin vitrifiye tiplerinde LOD200 seviyesinde kendi modeli üzerinde yapacağı bir değişiklik, mekanik modelde vitrifiye tiplerinin LOD400 seviyesinde güncellenmesini gerekli uyarı bilgilerini de içerecek şekilde yapılması mümkündür.

http://designreform.net/article/2013/12/02/computation-bim-au2013-day-zero-1

Departmanlar ve çalışanları arasında işbirliği ve iletişimin arttırılması BIM sisteminin ana amaçlarından biridir ve bütün departmanlara hitap eden BIM sistemi için gereklidir. Modelleme aşamasında işbirliği ve iletişimin nasıl yapılacağının doğru tarif edilmesi zaman ve maliyet tasarrufu da sağlayacaktır.  Konusunda tecrübeli ve süreçlerin tümüne hakim personel tarafından kurulup yönetilmesi durumunda BIM süreçlerine hitap eden bir model oluşturmak mümkün olacaktır.